W Tatrach występują dwa odmienne typy krajobrazu górskiego: skaliste, postrzępione, silnie przeobrażone przez lodowce Tatry Wysokie oraz łagodne, kopulaste wzniesienia Tatr Zachodnich. Podział ten jest pewnym uproszczeniem, gdyż podstawowe elementy obu typów krajobrazu można spotkać w całych Tatrach.


Grań Baszt widziana z Przełęczy pod Chłopkiem


główna grań Tatr w okolicach Starorobociańskiego Szczytu

bula - niewielkie kopulaste wybrzuszenie na zboczu, w dolinie lub na grzbiecie (np. Bula pod Rysami)

chłopek (z gwary podhalańskiej) - skała lub turniczka, przypominająca postać ludzką (np. Chłopek Mięguszowiecki)

dolina - wklęsła forma terenu dużych rozmiarów, otoczona wzniesieniami; powstaje najczęściej w wyniku działalności rzek lub lodowców; dolina walna podchodzi od podnóża gór pod sam główny grzbiet pasma górskiego (np. Dolina Kościeliska); zwykle jest doliną główną, do której uchodzą doliny boczne (np. Dolina Miętusia uchodząca do Doliny Kościeliskiej); dolina V-kształtna powstaje w wyniku działalności rzeki, jej skośne ściany tworzą kształt litery V (np. Dolina Białego); dolinę U-kształtną wypełniał niegdyś jęzor lodowca, który przeobraził jej ściany i dno - profil poprzeczny doliny przypomina literę U, wzdłuż osi doliny występują liczne progi (np. Dolina Białej Wody); dolina wisząca (zawieszona) jest polodowcową doliną boczną, opadającą stromym progiem do doliny głównej (np. Dolinka Buczynowa nad Doliną Roztoki)

filar - wybitna, bardzo stroma forma skalna, zwykle ciągnąca się od szczytu do podnóża

gołoborze (złomowisko) - zbocze zasłane rumowiskiem ostrokrawędzistych skał (np. południowe stoki Sławkowskiego Szczytu)

grań - ostry grzbiet szczytu lub całego pasma górskiego, od którego opadają strome stoki lub ściany (np. grań Miedzianego, główna grań Tatr)

grzbiet - silnie wydłużony wierzchołek góry lub grupa niewybitynych wzniesień tworzących jeden ciąg (np. grzbiet Ornaku, Czerwony Wierch)

grzęda - podłużna, dość szeroka i czasem stroma wypukłość zbocza lub ściany, biegnąca wzdłuż zagłębień (np. żlebów)

hala - rozległa łaka górska lub piętro roślinności powyżej górnej granicy kosodrzewiny

igła (iglica) - smukła turniczka o ostro zakończonym wierzchołku (np. Żabia Lalka)

jaskinia (grota) - jedno ze zjawisk krasowych, powstają głównie na terenach wapiennych (np. Jaskinia Mylna w Dolinie Kościeliskiej)

kocioł (cyrk) - polodowcowa misa skalna, otoczona z trzech stron ścianami, z czwartej ograniczona wygładzonym progiem skalnym; w dnie kotła występują moreny, piargi lub jeziora (np. Kocioł Czarnego Stawu Gąsienicowego)

koleba (z gwary góralskiej) - zagłebienie pod skałami lub luźną wantą, gdzie można się schronić przed deszczem lub zanocować (np. Koleba Łomnicka)

komin - wąskie, strome zagłębienie w skalnej ścianie; często można w nim wyróżnić trzy ściany

kopa - góra o rozległym, zaokrąglonym wierzchołku (np. Małołączniak)

morena - wybrzuszenia terenu usypane z materiału niesionego przez lodowiec; wyróżniamy moreny czołowe, denne, boczne, środkowe i inne; w Tatrach moreny często tworzą zapory zmykające jeziora (np. morena przy Morskim Oku)

muton - ogładzone i porysowane przez lodowiec garby i wzgórki skalnego podłoża, często występują na progach dolinb i cyrków (np. mutony w Dolinie Pięciu Stawów Spiskich)

okap - wyraźna przewieszka w ścianie skalnej, przypominająca kształtem okap dachu

perć - wąska górska ścieżka

piarg - ostrokrawędziste okruchy skał różnej wielkości, najczęściej tworzą stożki u wylotu żlebów lub u podnóży stromych ścian (np. stożki piargowe pod ścianami Mięguszowieckich Szczytów)

płyta - gładka skała o płaskiej powierzchni

potok - niewielki ciek wodny o wartkim nurcie, wystepuje na terenach o znacznym lub średnim nachyleniu (np. Kieżmarska Biała Woda)

półka - szeroki gzyms ciągnący się poziomo w poprzek ściany górskiej

przełęcz - obniżenie linii grzbietowej między dwoma wierzchołkami

rysa - szczelina skalna, zazwyczaj na tyle wąska i płytka, że człowiek się w niej nie zmieści

siodło - rozległa, szeroka przełęcz

staw (jezioro) - zbiornik wodny, najczęściej wypełniający dno kotła polodowcowego (np. Morskie Oko)

szczelina - długie, wąskie pęknięcie w skale

szczyt - najwyżej położony punkt góry lub wybitna, samodzielna góra

ściana - bardzo tromy, niemal pionowy stok szczytu lub turni

turnia - bardzo stromy, urwisty szczyt lub wyróżniająca się strzelista skała w grani górskiej, w ścianie lub na zboczu (np. Orla Baszta)

upłaz - rozległe, trawiaste, dość równe zbocze

wąwóz - głęboka, płaskodenna dolina o stromych zboczach, bez stałego cieku wodnego (np. Wąwóz Kraków)

wodospad (w gwarze góralskiej siklawa) - swobodny spadek wody, spowodowany różnicą poziomów dna koryta potoku; często na progach dolin (np. Wielka Siklawa w Dolinie Roztoki)

wywierzysko - wielkie źródło, typowo krasowe, bijące z podziemnej żyły wodnej (np. Wywierzysko Olczyskie)

zachód - szeroka, długa, nieregularna, pozioma lub pochyła skalna półka

zacięcie - skośna lub pionowa formacja skalna, utworzona przez stykające się pod ostrym lub rozwartym kątem dwie ściany lub płyty skalne

zbocze - niezbyt stromy stok góry opadający ku dolinie

złom - wielki odłam skalny, zwany wantą

żebro - wypukłość zbocza lub ściany podobna do grzędy, ale bardziej stroma i węższa

żleb - korytowate zgłebienie, przebiegające na zboczu lub ścianie górskiej w kierunku spadku wody (np. Żleb Żandarmerii)

źródło - naturalny, skoncentrowany, samoistny wypływ wody podziemniej na powierzchnię ziemi


    violavia & wojownik

Bibliografia:
1. Zofia i Witold H. Paryscy "Encyklopedia Tatrzańska", wyd. Sport i Turystyka, Warszawa, 1973 oraz wersja internetowa na www.z-ne.pl
2. W. Lewandowski, M. Zgorzelski "Góry Wysokie. Leksykon", Wiedza Powszechna, Warszawa, 2002
3. www.wikipedia.pl

PS Strona stworzona jest do przeglądania w programie Mozilla Firefox; jej wygląd w innych przeglądarkach może (nieznacznie) odbiegać od ideału